Wyniki badania wody mogą wiele powiedzieć na temat jej jakości. Każdy badany parametr, i ten opisujący stan mikrobiologiczny, i fizykochemiczny, ujęty jest w przepisach dotyczących wody przeznaczonej do spożycia. Cechy, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do picia określa między innymi Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Taka woda powinna być oczywiście bezpieczna dla zdrowia, a liczba zawartych w wodzie chorobotwórczych organizmów, pasożytów, bakterii czy stężenie wskaźników i substancji chemicznych nie może przekroczyć określonych wartości. Wytyczne dotyczące jakości wody pozwalają na zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego, ale też na zachowanie optymalnych cech wody pod względem jej wykorzystania gospodarczego.
Parametry mierzone podczas badania wody
Parametry mogą być mierzone w badaniach fizykochemicznych i mikrobiologicznych.
Fizykochemiczne badania określają chemiczne i fizyczne parametry wody, takie jak pH, twardość, zawartość chloru, mętność wody i inne. Badania mikrobiologiczne służą do wykrywania i pomiaru obecności patogenów, które mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt. Oba rodzaje parametrów ważne są dla stwierdzenia optymalnej jakości wody i jej bezpieczeństwa do spożycia.
Wśród parametrów sprawdzających jakość wody surowej, uwagę zwraca się więc między innymi na:
- Smak i zapach
Te parametry badane są tylko wtedy, kiedy woda jest bezpieczna do spożycia.
- Barwę wody
Barwa wody może wiele o niej powiedzieć. Przykładowo, rdzawy kolor może sugerować wysokie stężenie związków żelaza.
- Przewodność
Za pomocą konduktometru mierzona jest przewodność elektrolityczna wody.Wynik badania zależy między innymi od stężenia i ruchliwości jonów. Badanie przydatne jest w szacowaniu zanieczyszczenia wody.
- Utlenialność
W tym badaniu określa się stopień, w jaki woda jest zdolna do pobierania tlenu z silnego utleniacza na utlenionych, zawartych w wodzie związkach organicznych i nieorganicznych. Podwyższona utlenialność wskazuje na duże stężenia związków organicznych pochodzenia zwierzęcego, czasami również na większą zawartość związków azotowych i chlorków.
- pH:
Wartość pH wody odzwierciedla kwasowość lub zasadowość wody. Skala pH ma zakres od 0 (odczyn kwaśny) do 14 (odczyn zasadowy), a wartość środkowa, czyli 7, oznacza odczyn obojętny. Zaleca się, by woda pitna miała pH między 6,5 a 9,5, wtedy będzie pod względem odczynu najbezpieczniejsza do spożycia. Niska wartość pH (kwasowość) wód wodociągowych może wskazywać na obecność w niej nadmiaru kwasów mineralnych lub na korozyjność instalacji.
- Twardość wody:
Twardość wody odnosi się do zawartości w niej wapnia, czasami również magnezu. Twardość wody pitnej według norm polskich powinna wynosić 60-500 mg CaCO3/dm3. Twarda woda, czyli wysokie stężenie soli wapnia może powodować osadzanie się kamienia kotłowego i powstawanie żółtych nalotów na powierzchniach, może też prowadzić do zwiększonego zużycia detergentów ze względu duże napięcie powierzchniowe wody.
- Mętność wody
Mętność wody, czyli zdolność do pochłaniania i rozpraszania światła, powinna mieć wartość poniżej 1 NTU. Jeżeli nefelometr wykaże mętność powyżej tej wartości, powodem mogą być duże ilości zawieszonych cząsteczek ciał stałych, co nierzadko idzie w parze z dużą zawartością bakterii.
- Zawartość żelaza
Żelazo w wodzie, a raczej jego nadmiar, to najczęściej problem wody z własnego ujęcia. Zjawisko zażelazienia to cecha wód naturalnych i powszechnie występuje w pobieranych przez studnie wodach gruntowych. Bezpieczna ilość żelaza w wodzie czerpanej do celów bytowych określa się na maksymalnie 200 (µg/l). W surowej wodzie często wyczuwalny jest żelazisty smak i zapach wody. Objawem nadmiaru tego pierwiastka może być rdzawa barwa wody czy też zaciek w podobnym kolorze na armaturze łazienkowej czy w postaci plam na wypranych tekstyliach.
- Poziom chloru:
Uzdatnianie wody wodociągowej przeprowadzane jest w głównej mierze poprzez chlorowanie. Powszechnie znane jest też w przypadku wody basenowej. Chlor pomaga w pozbyciu się z wody bakterii i wirusów, a dokładniej w ich utlenieniu, jako że chlor jest bardzo silnym utleniaczem. Pod wpływem zawartości chloru może jednak nieco zmieniać się smak wody i zapach wody pitnej. Akceptowalny poziom chloru wolnego nie powinien przekraczać 0,3 (mg/l).
- Zawartość zanieczyszczeń
„Zanieczyszczenia” to bardzo ogólne pojęcie, pod którym kryją się zarówno chemiczne związki organiczne i nieorganiczne, jak i zanieczyszczenia biologiczne — każdy mikroorganizm, od bakterii, pierwotniaków, przez wirusy, aż po grzyby i glony. Do ogólnej liczby bakterii w wodzie, szczególnie tej ze studni, zaliczają się nie tylko te, pochodzące z odchodów ludzkich i zwierzęcych, np. bakterie E.Coli, ale również te, które chętnie bytują w domowej instalacji wodnej — mowa wówczas o zakażeniu wtórnym. Zanieczyszczenia mogą też pochodzić z rozkładu materii roślinnej albo przenikać do gruntu jako zanieczyszczenia ze środowiska. Przenikanie do wody metali ciężkich na terenach przemysłowych oraz pestycydów na terenach rolniczych stanowi istotny problem. Do metali ciężkich należy kadm, ołów, chrom czy rtęć, która jest szczególnie niebezpieczna. Z kolei podczas stosowania pestycydów na polach, część substancji może przedostać się do gleby i wody poprzez odparowanie, odpływ powierzchniowy lub infiltrację do wód gruntowych.
Badania wody obejmują analizę zawartości różnych zanieczyszczeń, w tym poszczególnych metali ciężkich, mikroorganizmów i wielu innych. Istnieją limity bezpieczeństwa co do zawartości zanieczyszczeń ustalone przez organizacje zdrowia publicznego. Woda pitna nie może zawierać bakterii z grupy Coli. Co ciekawe, odkrycie w wodzie bakterii E.Coli świadczy o tym, że do zakażenie doszło w maksymalnie miesiąc wcześniej, ponieważ taka jest przeżywalność tych bakterii. Do wody bakteria ta, podobnie jak enterokoki kałowe, trafić może wraz ze ściekami, to znaczy kiedy pojawia się w wodzie, może być to znak, że kanalizacja jest nieszczelna i wymaga sprawdzenia.
W naszym laboratorium mierzymy również zawartość w wodzie surowej azotynów, jonów amonu, glinu. manganu oraz chlorki i siarczany.
Interpretacja wyników badań wody
Wysokie lub niskie wartości poszczególnych parametrów mogą wskazywać na potencjalne zagrożenia dla jakości wody i w konsekwencji zdrowia. Jednak każdy wynik należy interpretować w uwzględnieniem tego, do jakich celów przeznaczona jest woda. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia woda pitna jak już wiemy musi spełniać określone kryteria, szczególnie pod względem biologicznym. Z kolei wodę stosowaną w przemyśle farmaceutycznym dzielimy na wodę oczyszczoną, do iniekcji, sterylizowaną, bakteriostatyczną czy wodę do inhalacji. Każde przeznaczenie wody ma swoje normy, które mogą różnić się między sobą.
Z kolei w przypadku wody używanej w przemyśle piekarniczym, taki parametr jak twardość może mieć dużo większe znaczenie niż w gospodarstwie domowym. W domu stężenie soli wapnia i magnezu w wodzie z kranu może powodować powstawanie kamienia, czego skutkiem może być np. zakamieniony czajnik, a w branży piekarniczej realnie wpływa na jakość wypieków — przykładowo, produkcja pieczywa z zawartością glutenu wymaga wody średniotwardej, natomiast w cukiernictwie najlepsza jest woda miękka. Zanim więc dojdzie do wyboru konkretnych urządzeń do uzdatniania, uzyskane wyniki muszą być rozpatrywane w kontekście przeznaczenia wody. Konsultacja z profesjonalistą jest tutaj kluczowa. W przypadku niejasności lub obaw dotyczących wyników badań wody, zawsze warto skonsultować się ze specjalistą ds. uzdatniania wody, który może udzielić dokładniejszej interpretacji i zaleceń dotyczących dalszych działań.
Działania na podstawie wyników badań
Na podstawie wyników badań wody można zidentyfikować konkretne zanieczyszczenia lub substancje, które przekraczają normy. W zależności od rodzaju zanieczyszczeń i przeznaczenia wody, można zainstalować odpowiednie filtry, takie jak filtry węglowe czy odżelaziacze. Możliwe jest instalowanie wielu różnych filtrów, tworzących całe systemy oczyszczania. Jeżeli wyniki badań wskazują na obecność patogenów lub bakterii, konieczne może być zastosowanie metod dezynfekcji wody, takich jak zastosowanie podchlorynu sodu. Gdy woda zawiera patogeny, np. różnorakie bakterie, stosowanie chloru jako środka dezynfekcyjnego może skutecznie zredukować ich obecność i zapewnić bezpieczeństwo wody do spożycia. Z patogenami bardzo dobrze radzą sobie też półprzepuszczalne filtry membranowe używany do procesu odwróconej osmozy. Woda może ulegać zmianom w czasie, więc regularne monitorowanie i ponowne badanie wody są niezbędne, aby utrzymać jej jakość na odpowiednim poziomie. Zaleca się okresowo sprawdzić parametry wody, zwłaszcza w przypadku wody z własnego ujęcia.
