Menu Zamknij

Usuwanie biofilmu

Biofilm to złożona pod względem struktury i składu, wielowarstwowa i wielokomórkowa błona biologiczna, na którą składają się różnego rodzaju bakterie oraz inne mikroorganizmy, otoczone warstwą organicznych i nieorganicznych substancji. W środowisku naturalnym nie występują biofilmy jednorodne (składające się z jednego gatunku) – stąd też ich duża odporność na różne zabiegi, mające na celu ich usunięcie. Matryca biofilmu jest zwarta i przez to trudna do likwidacji.

Warto też zwrócić uwagę na związane z obecnością biofilmu zjawisko tzw. biofoulingu, czyli namnażania materiału biologicznego na powierzchni różnych urządzeń (co jest szczególnie niebezpieczne m.in. dla wszelkiego rodzaju instalacji).

Biofilm stanowi poważne zagrożenie nie tylko dla prawidłowego i efektywnego działania instalacji i urządzeń, ale może się także stać powodem wystąpienia niebezpiecznych chorób przewlekłych i zakażeń. Jest jednym z większych zagrożeń w obiektach szpitalnych. W tych miejscach jest szczególnie niebezpieczny i stanowi poważne wyzwanie dla służb sanitarnych. Możliwe jest np. osadzanie się biofilmu na cewnikach, drenach i innym sprzęcie używanym w szpitalach. Biofilm jest odporny na działanie wielu substancji, w tym na antybiotyki czy biocydy.

Ta struktura ochronna dla bakterii i innych patogenów jest odporna również na działanie takich czynników jak wysoka temperatura, usuwanie mechaniczne czy też za pomocą różnych bakteriobójczych preparatów chemicznych. Skąd ta wyjątkowo skuteczna ochrona, jaką wykazuje biofilm?

Wpływa na to nie tylko zwartość wielowarstwowej i zróżnicowanej pod względem struktury matrycy, ale również zdolność biofilmu do produkcji substancji określonych jako EPSs, czyli powiązań polimerowych, dodatkowo wzmacniających „architekturę” biofilmu. W takich – korzystnych dla siebie warunkach – rozwijają się w szybkim tempie groźne dla zdrowia mikroorganizmy, takie jak: Legionella, Listeria czy bakterie E.Coli.

Skuteczna walka z biofilmem – zapobieganie jego powstaniu

Bez wątpienia – pozbycie się biofilmu nie jest zadaniem prostym, jednak koniecznym do wykonania. Najlepszym sposobem na poradzenie sobie z biofilmem jest jednak przede wszystkim… niedopuszczenie do jego powstania. Utrzymywanie optymalnego stanu higieny, a także stosowanie odpowiednich metod dezynfekcji mogą skutecznie zapobiec zjawiskom kumulacji namnażania mikroorganizmów, które następnie tworzą biofilm.

Skuteczne w zapobieganiu formowania się biofilmu są m.in. takie działania jak:

  • już w fazie projektowania instalacji i urządzeń: tworzenie prostych form, tak by nie sprzyjały namnażaniu się drobnoustrojów w miejscach trudnodostępnych,
  • stosowanie odpowiednich materiałów w produkcji instalacji i urządzeń – liczy się tu gładkość powierzchni (najlepsza jest m.in. stal kwasoodporna o optymalnych współczynnikach),
  • odpowiednio częste i właściwie przeprowadzane mycie urządzeń,
  • monitoring stanu instalacji i urządzeń oraz wymiana elementów budzących zastrzeżenia,
  • optymalne, dla danych instalacji i urządzeń, zabiegi dezynfekcyjne.

Usuwanie biofilmu

Jeśli stwierdzono występowanie biofilmu, należy jak najszybciej przystąpić do sprawnego usuwania jego warstw. Szybkość podjęcia prac jest bardzo istotna – biofilm może się bowiem rozdzielać i jego elementy – wędrując po instalacji – będą infekować następne jej części. Prace przy likwidacji biofilmu muszą mieć charakter kompleksowy – zazwyczaj konieczne jest zastosowanie kilku metod jednocześnie.

Metody te dzielimy na: mechaniczne, chemiczne, termiczne oraz enzymatyczne.

  • mechaniczne: to fizyczne usuwanie biofilmu (jego struktury). To np. takie prace jak: skrobanie, szczotkowanie – w celu pozbycia się podstawowej struktury biofilmu, co z kolei warunkuje lepsze działanie środków chemicznych.
  • chemiczne: metody te mają ostatecznie zlikwidować strukturę powstałego biofilmu i pozbycie się mikroorganizmów mających zdolność tworzenia biofilmu. Techniki te dobiera się w zależności od materiału, z którego wykonana jest instalacja. Stosuje się w tym celu m.in. takie środki jak: ozon, chlor i jego związki (m.in. dwutlenek chloru – szczególnie efektywny w usuwaniu biofilmów z systemów wodnych), peroksokwasy (m.in. bardzo skuteczny kwas nadoctowy z nadtlenkiem wodoru) czy biguanidy.
  • termiczne: mniej skuteczne od powyższych, jednak stosuje się w instalacjach, które dobrze „odpowiadają” na sterylizację wykonywaną za pomocą pary.
  • enzymatyczne: dodatkowa metoda, wspierająca usuwanie mechaniczne i chemiczne. Można zastosować preparaty zawierające enzymy, które rozkładają biofilm i – co nie mniej istotne – optymalizują zabiegi dezynfekcyjne.