W dzisiejszych czasach, kiedy rozwój technologii i budowa nowoczesnych systemów wodociągowych stają się coraz bardziej powszechne, pojawiają się również nowe wyzwania dotyczące bezpieczeństwa takich systemów. Jednym z tych wyzwań jest potencjalna obecność zagrożeń biologicznych, które mogą występować w infrastrukturze wodociągów, dostarczających wodę do naszych domów i miejsc pracy. Jednym z głównych niebezpieczeństw w tym kontekście jest bakteria legionella. Chociaż ten problematyczny mikroorganizm pozostaje niewidoczny gołym okiem, jego ewentualne zagrożenie dla zdrowia jest znaczne. Warto zatem zrozumieć mechanizmy rozprzestrzeniania się legionelli oraz poznać skuteczne sposoby walki z nią.
Kilka słów na temat legionelli
Legionella pneumophila to ruchliwa, orzęsiona gram-ujemna bakteria. Rozwija się w środowisku wilgotnym o zmniejszonej zawartości tlenu. Optymalna temperatura sprzyjającą jej rozwojowi to około 35°C, ale spectrum temperaturowe może wynosić już od 20°C do aż 45°C. Istnienie bakterii legionella odkryto w latach 70. XX wieku, kiedy to odnotowano przypadki bardzo ciężkich zapaleń płuc w Filadelfii podczas zjazdu delegatów Konwencji Legionu Amerykańskiego. Stąd też legionelloza, choroba, na którą zachorowało wówczas około 200 uczestników zjazdu, bywa też zwana chorobą legionistów. Skutkiem infekcji jest ciężkie zapalenie płuc, charakteryzujące się gorączką, dusznościami, kaszlem, bólami brzucha, wymiotami, a nawet utratą przytomności. Groźnymi powikłaniami są niewydolność oddechowa, niewydolność nerek oraz uogólnione objawy sepsy, które mogą zakończyć się śmiercią zainfekowanej osoby.
Mechanizmy infekcji: Jak bakterie legionelli dostają się do wodociągów?
Mechanizm infekcji bakteryjnej w przypadku legionelli polega na wdychaniu aerozoli zawierających bakterie. Bakterie legionelli nie rozprzestrzeniają się przez spożywanie skażonej wody, ale wdychanie oparów wody może być niebezpieczne. Kiedy osoba wdycha powietrze zawierające aerozole z legionellą, bakterie dostają się do dróg oddechowych. Źródłem zakażenia mogą być więc pryskające kraniki, prysznice, czy fontanny w hotelach czy instytucjach medycznych. Po dostaniu się do dróg oddechowych, bakterie osiedlają się w pęcherzykach płucnych. Infekcja związana jest z tworzeniem się aerozoli wodnych, a te zaś mogą przenosić bakterie drogą kropelkową przez powietrze, co stanowi główny sposób rozprzestrzeniania się legionelli na ludzi. Warto podkreślić, że istnieją określone sytuacje, które sprzyjają tworzeniu się aerozoli zawierających bakterie legionelli. Szczególnie podatne na to są te systemy wodociągowe, które charakteryzują się zmienną temperaturą wody oraz niskim ciśnieniem. W takich warunkach bakterie legionelli mogą rozwijać się i tworzyć aerozole, które stanowią realne zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Ponadto, instalacje wodociągowe, które są całkowicie nieużywane lub pozostają nieużywane przez dłuższy czas, mogą być podatne na rozwijanie się legionelli. Stojąca woda w rurach i zbiornikach sprzyja namnażaniu się tych niebezpiecznych bakterii. Dlatego regularne przepłukiwanie i utrzymanie instalacji wodociągowych w dobrej kondycji jest niezwykle istotne, aby zapobiec potencjalnym zakażeniom.
Podsumowując, mechanizm infekcji legionellą poprzez wdychanie aerozoli wodnych z bakteriami jest poważnym zagrożeniem. Konieczne jest podejmowanie odpowiednich działań zarówno w zakresie monitorowania jakości wody, jak i utrzymania instalacji wodociągowych w odpowiednim stanie technicznym, aby minimalizować ryzyko związane z obecnością bakterii w wodociągach.
Legionella – gdzie może dojść do infekcji?
Do miejsc, które powinny pozostać pod lupą w kwestii bezpiecznego korzystania i ochrony przed legionellą należą między innymi:
- Budynki mieszkalne — domy jednorodzinne i mieszkania, w których zainstalowane są wspomniane systemy. Pamiętać trzeba jednak o tym, że sam prysznic również może być potencjalnym źródłem zakażenia, szczególnie kiedy panel prysznicowy umożliwia uzyskanie tzw. mgiełki wodnej.
- Biura, sklepy, restauracje i inne budynki komercyjne — wymagają systemów wodociągowych i wentylacyjnych, aby zapewnić zdrowe warunki pracy i obsługi klienta. Przykładowo, system doprowadzający wodę do restauracji, gdzie woda wciąż potrzebna jest do przygotowywania posiłków, powinny być stale monitorowany.
- Budynki przemysłowe — hale produkcyjne, magazyny i inne obiekty przemysłowe wymagają systemów wentylacji w celu usuwania potencjalnie szkodliwych substancji chemicznych czy pyłów. Systemy klimatyzacji pomagają utrzymać odpowiednią temperaturę wewnątrz tych budynków, ale stanowią ryzyko roznoszenia bakterii.
- Szpitale, kliniki i placówki opieki zdrowotnej — ze względu na dobrostan pacjentów, regularna dezynfekcja systemów wodociągowych jest absolutnie niezbędna.
- Hotele i gabinety SPA — Na działających przy hotelach basenach, saunach i innych formach rekreacji i SPA również powstają wodne aerozole. Wszystko to sprawia, że konieczna jest regularna kontrola takich punktów.
Skuteczna dezynfekcja: Metody walki z legionellą w wodociągach
Istotne jest regularne przeprowadzanie analiz wody w sieciach wodociągowych w celu identyfikacji obecności legionelli. Gdy ilość tych bakterii przekracza akceptowalny poziom, podejmuje się działania interwencyjne. Istnieje szereg metod, które mogą ograniczyć i kontrolować rozwój wspomnianej, niebezpiecznej bakterii. Jedną z kluczowych technik jest stosowanie chemicznych środków dezynfekcyjnych, takich jak chlor. Inną opcją jest zastosowanie jonów srebra lub miedzi, które wykazują działanie toksyczne wobec mikroorganizmów, w tym dla legionelli.
Wraz z postępem technologii, pojawiają się innowacyjne rozwiązania, takie jak systemy dezynfekcji UV czy systemy elektrochemiczne. Te zaawansowane metody mogą efektywnie eliminować legionellę bez konieczności używania silnych chemicznych substancji. Ważne jest jednak, aby wybór metody dezynfekcji był dostosowany do konkretnego systemu oraz wymagań normatywnych.
Oczywiście, nie bez znaczenia jest sama jakość instalacji wodociągowej. Regularna kontrola i utrzymanie instalacji w odpowiednim stanie, wraz z systematyczną dezynfekcją, są kluczowe dla minimalizowania ryzyka rozprzestrzeniania się legionelli w sieciach wodociągowych. Dlatego regularne analizy próbek wody i utrzymanie standardów zgodnych z regulacjami sanitarnymi są niezbędne, aby zapewnić bezpieczną wodę do użytku publicznego. Wiedza na temat mechanizmów infekcji i skutecznych metod dezynfekcji jest kluczowa dla utrzymania higieny i bezpieczeństwa we wszystkich budynkach korzystających z wody z wodociągów.
Regularne analizy próbek to najskuteczniejszy sposób zwalczania bakterii w wodzie. Częstotliwość badań tego, czy legionella w wodzie jest obecna i w jakiej ilości, regulowana jest przez Rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Przykładowo, w przypadku placówek medycznych, badanie wody w kierunku legionelli musi być przeprowadzane dwa razy w roku. Dla obiektów takich jak hotele czy akademiki, celem wykluczenia obecności legionelli w sieci wodociągowej, przeprowadza się test raz w roku. Jako że bakterie stanowią realne zagrożenie dla zdrowia publicznego, rozumienie mechanizmów infekcji, stosowanie skutecznych metod dezynfekcji, szybka wykrywalność oraz zgodność z normami regulującymi obecność legionelli są niezbędne, aby utrzymać bezpieczeństwo i higienę we wszelkich budynkach i kompleksach, gdzie działają systemy wodociągowe.
